Ինչու է կարևոր իմանալ էական պայմանների մասին՝ նախքան բանկային ավանդի կամ բանկային հաշվի պայմանագիր ստորագրելը
Այսօր ցանկացած չափահաս քաղաքացի կարող է հեշտությամբ ավանդ և (կամ) հաշիվ բացել երկրորդ մակարդակի բանկում։ Իսկ վերջին տարիներին այս գործընթացը զգալիորեն պարզեցվել է բանկային բջջային հավելվածների և ինտերնետ-բանկինգի զարգացման շնորհիվ։ Արդյունքում, ընդամենը մի քանի քլիքով և առանց տնից դուրս գալու դուք դառնում եք բանկի լիիրավ հաճախորդ։ Հարկ է նշել, որ առցանց ռեժիմում բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագիր ստորագրելը ավանդատուից պահանջում է ընդամենը «նշան» դնել, որ նա ծանոթացել է դրան։ Սակայն ժամանակակից աշխարհում, որտեղ ժամանակը ամենաթանկ ռեսուրսն է, շատ ավանդատուներ հաճախ նույնիսկ չեն կարդում բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագիրը՝ բաց թողնելով բազմաթիվ էական և իսկապես կարևոր կետեր։
Ընդ որում, կարևոր է չմոռանալ, որ, կնքելով բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագիր, դուք ոչ միայն համալրում եք բանկի հաճախորդների բազան, այլև ավտոմատ կերպով դառնում եք քաղաքացիաիրավական հարաբերությունների մասնակից։ Եվ նման հարաբերությունների իրավական ձևը հենց բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագիրն է։ Ելնելով բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրի նպատակներից՝ յուրաքանչյուր դեպքում հաճախորդի և բանկի միջև քաղաքացիաիրավական հարաբերությունների իրականացման ընթացքում միմիանց նկատմամբ առաջանում են որոշակի իրավունքներ և պարտականություններ ։
Հիշե՛ք, որ, դնելով ձեր ստորագրությունը բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագրի տակ, դուք ավտոմատ կերպով համաձայնում եք դրա յուրաքանչյուր պայմանի հետ։
Մինչև վերջերս գործող օրենսդրությամբ բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրի բովանդակությանն ու ձևակերպմանը հատուկ պահանջներ չէին ներկայացվում։ Արդյունքում, բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրի ձևաչափը միշտ չէ, որ նպաստում էր հաճախորդի կողմից բանկի բոլոր պայմանների դյուրին ընկալմանը։ Այլ կերպ ասած, առավել կարևոր պայմանները «ցրված» էին ամբողջ տեքստով մեկ։ Մեկ այլ բարդություն էր ֆիզիկական անձ ավանդատուների կողմից բանկային ավանդների տեսակների և դրանց պայմանների միջև առկա տարբերությունների թյուրըմբռնումը, որոնք ավանդատուի ընտրության վրա ազդող հիմնական գործոններ են։
Հաշվի առնելով վերոգրյալը, ավանդատուների իրավունքների և շահերի պաշտպանության նպատակով, Հիմնադրամը նախորդ տարի ներկայացրել էր առաջարկ՝ բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրերի վերաբերյալ հիմնական տեղեկատվության բացահայտման միասնական պահանջների օրենսդրական մակարդակով ամրագրման նպատակով ՝ դրանք ներկայացնելով աղյուսակային, ընկալման համար հարմար ձևաչափով [1]։ Այս նորմն ուղղված է բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի հիմնական պայմանների վրա հաճախորդի ուշադրության կենտրոնացման ուժեղացմանը և ավանդի տեսակի գիտակցված ընտրությանը
Այսպիսով, արդեն 2024 թվականի երկրորդ կիսամյակից բանկային հաշվի և բանկային ավանդի պայմանագրի հիմնական պայմանները կտեղադրվեն պայմանագրի սկզբում՝ աղյուսակային ձևով, և կպահանջեն հաճախորդի կողմից դրանց ծանոթանալու մասին գրավոր հաստատում՝ նախքան բանկային ավանդի և (կամ) բանկային հաշվի պայմանագիր կնքելը, անկախ կնքման ձևից (թղթային/էլեկտրոնային ձևաչափով)։
Ներկայումս ո՞ր հիմնական պայմաններն են երկրորդ մակարդակի բանկերը պարտավոր բացահայտել բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրերով․
- Ավանդի տեսակը
Ավանդի տեսակից են ուղղակիորեն կախված վաղաժամկետ հետ վերցնելու պայմանները, ավանդի (պարգևավճարի) տոկոսադրույքը և երաշխիքային հատուցման չափը։ Քաղաքացիական օրենսդրության դրույթների համաձայն՝ բանկային ավանդները բաժանվում են չորս հիմնական տեսակի (ցպահանջ ավանդ, ժամկետային ավանդ, խնայողական ավանդ և պայմանական ավանդ)։ Միևնույն ժամանակ, չի կարելի շփոթել ավանդի տեսակը և դրա անվանումը բանկի պրոդուկտների շարքում։ Օրինակ, ավանդների անվանումներում հաճախ հանդիպում են «ժամկետային», «խնայողական» բառերը, սակայն նման անվանումներով ավանդները միշտ չէ, որ համապատասխանում են ՂՀ Քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված դասակարգմանը։ Արդյունքում, բանկային պրոդուկտների անվանումները հաճախ չեն բացահայտում դրանց առանձնահատկությունները՝ կախված ավանդի տեսակից, և կարող են մոլորության մեջ գցել ավանդատուներին։ Այսպիսով, այս կամ այն ավանդի օգտին ընտրությունը պետք է ձևավորվի նախ և առաջ այն նպատակներից, որոնք դուք հետապնդում եք՝ պահպանել և բազմապատկել գումարը երկարաժամկետ հեռանկարում, թե ունենալ դրանց հասանելիություն ցանկացած պահի։
- Ավանդի դիմաց երաշխավորված հատուցման առավելագույն գումարը
(նաև բանկային հաշվի պայմանագրով)։ Երաշխավորված հատուցման չափը կախված է ավանդի տեսակից և արժույթից։ Արտարժույթով ավանդների դեպքում հատուցման գումարը կազմում է 5 մլն տենգե, տենգեով ավանդների դեպքում (բացառությամբ տենգեով խնայողական ավանդների)՝ 10 մլն տենգե, տենգեով խնայողական ավանդների դեպքում՝ 20 մլն տենգե։
- Տոկոսադրույքը, ավանդի դիմաց տոկոսագումարի (պարգևավճարի) վճարման պայմանները
Ավանդի տոկոսադրույքի չափից է կախված կուտակումների ապագա գումարը։ Կարևոր է հիշել, որ տոկոսադրույքի չափը կախված է ավանդի տեսակից և ժամկետից, տոկոսների կապիտալացման հնարավորությունից և այլն։ Այսպես, կապիտալացումով ավանդներում կուտակումներն ավելի արագ են աճում, քանի որ հետագա ժամանակահատվածներում տոկոսների հաշվեգրումն արդեն տեղի է ունենում ավելի մեծ գումարի վրա՝ հաշվի առնելով կապիտալացված տոկոսները։ Կապիտալացումով ավանդի վերջնական եկամտաբերությունն արտահայտվում է պարգևավճարի տարեկան արդյունավետ տոկոսադրույքով, որը հեշտությամբ կարելի է համեմատել տարբեր ավանդային պրոդուկտների հետ։ Տոկոսագումարի (պարգևավճարի) վճարման պայմանները նույնպես կարող են տարբերվել՝ կախված ավանդային պրոդուկտներից։ Գործնականում տոկոսագումարը կարող է վճարվել ավանդի ժամկետի ավարտին՝ ավանդի հիմնական գումարի հետ միասին, կանխավճարային հիմունքներով կամ ամսական/եռամսյակային հիմունքներով՝ հաճախորդի հաշվին կամ քարտին, ավանդի հիմնական գումարից առանձին։
- Ավանդի վաղաժամկետ հետ վերցնելու հնարավորությունը
Ավանդի վաղաժամկետ հետ վերցնելու պայմանները նույնպես կախված են ավանդի տեսակից։ Այնպիսի ավանդների տեսակներ, ինչպիսիք են անժամկետ [2] և ցպահանջ ավանդները, թույլ են տալիս ավանդի վաղաժամկետ հետ վերցնում առանց էական կորուստների կամ ընդհանրապես առանց սահմանափակումների։ Մյուսները, ինչպիսիք են ժամկետային և խնայողական ավանդները, ունեն բավականին լուրջ սահմանափակումներ մինչև պայմանագրի ժամկետի ավարտը հետ վերցնելու դեպքում։ Օրինակ, խնայողական ավանդի դեպքում ընդհանրապես չի թույլատրվում մասնակի հետ վերցնում, հնարավոր է միայն ամբողջական գումարի դուրսբերում՝ ավանդի վաղաժամկետ փակմամբ։ Ընդ որում, նման ավանդի պայմանագրի վաղաժամկետ լուծման պայմանները բավականին խիստ են․ դուք պարտավոր եք 30 օր առաջ տեղեկացնել բանկին ավանդը փակելու ձեր մտադրության մասին, ընդ որում, դուք կորցնում եք գրեթե ողջ կուտակված պարգևավճարը։ Ավանդի վաղաժամկետ հետ վերցնելու պայմանները սովորաբար սահմանված են առանձին կետով։ Անհրաժեշտ է հիշել, որ դուք կարող եք կորուստներ կրել բանկից ավանդը վաղաժամկետ հետ վերցնելու դեպքում, քանի որ բանկը կարող է տրամադրել ավանդի գումարն առանց վերջին ժամանակահատվածի համար հաշվեգրված տոկոսագումարի (պարգևավճարի) կամ դրա մի մասի պահումով։
- Պայմանագրի գործողության ժամկետները
Ժամկետային և խնայողական ավանդները ներդրվում են որոշակի ժամկետով։ Ավանդատուն պետք է հիշի, թե երբ է ավարտվում իր պայմանագրի ժամկետը, քանի որ բանկը պարտավոր չէ ավանդատուին տեղեկացնել բանկային պայմանագրի ժամկետի ավարտի մասին։ Ընդ որում, բանկը կարող է ձեր խնայողությունները փոխանցել ընթացիկ հաշվին կամ ցպահանջ ավանդի հաշվին, եթե դուք չեք վերցնում ձեր գումարը ավանդի գործողության ժամկետի ավարտից հետո։ Եվ, համապատասխանաբար, տոկոսներն արդեն կհաշվարկվեն ոչ թե նախնական պայմաններով, այլ ընթացիկ հաշվի կամ ցպահանջ ավանդի պայմաններով։
- Ավանդի երկարաձգման պայմանները
Հաճախ բանկերում նախատեսված է ավանդի ավտոմատ երկարաձգում՝ սա պայմանագրի գործողության ժամկետի երկարաձգումն է նույն ժամկետով, որը սկզբնապես սահմանված էր բանկային ավանդի պայմանագրում։ Ընդ որում, ավանդի երկարաձգման դեպքում կարող է փոխվել ավանդի տոկոսադրույքը այն չափով, որը գործում է բանկում ավանդի երկարաձգման պահին։ Ամենից հաճախ բանկերը ավանդները երկարաձգում են 2 անգամ, իսկ հետո, ավանդը չպահանջելու դեպքում, փոխանցում են այն ցպահանջ ավանդի հաշվին։ Ուստի արժե նախապես ծանոթանալ, թե երկարաձգման ինչ պայմաններ են նախատեսված ձեր ավանդի համար։
Բացի վերոնշյալ պայմաններից, բանկերը պետք է նաև բացահայտեն ավանդի/հաշվի վերաբերյալ հետևյալ տեղեկատվությունը՝ բանկային պրոդուկտի անվանումը, ավանդի/հաշվի արժույթը, ավանդի նվազագույն գումարը/չնվազող մնացորդը, ավանդը համալրելու հնարավորությունը, բանկային հաշվի սպասարկման միջնորդավճարը և այլ հիմնական պայմաններ՝ ըստ բանկի հայեցողության։
Հաշվի առնելով, որ բանկային ավանդի և բանկային հաշվի պայմանագրերի վերաբերյալ տեղեկատվության բացահայտման վերոնշյալ պահանջներն ուժի մեջ են մտնում 2024 թվականի օգոստոսի 7-ից, խորհուրդ ենք տալիս ավանդատուներին առավելագույնս ուշադիր ուսումնասիրել կնքվող պայմանագրի բոլոր պայմանները։
Հարկ է հիշել, որ բանկային ավանդի և բանկային հաշվի հիմնական պայմանների աղյուսակային ձևի ներդրումը չի վերացնում հաճախորդի՝ Բանկից բանկային ավանդի կամ բանկային հաշվի պայմաններին վերաբերող լրացուցիչ տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը։
Հիշեցնում ենք, որ հիմա դուք արդեն կարող եք տեղեկանալ բանկային պրոդուկտի առանձին հիմնական պայմաններին (տեսակը, արժույթը, միջոցների վաղաժամկետ հետ վերցնելու պայմանները և երաշխիքի առավելագույն գումարը)։ Նման տեղեկատվությունը բանկերի կողմից արտացոլվում է առանձին փաստաթղթում, որը ստորագրվում է հաճախորդի կողմից բանկային հաշվի/ավանդի պայմանագիր կնքելիս (առցանց՝ բանկի բջջային հավելվածի/կայքի միջոցով, գրավոր՝ նրա մասնաճյուղերում)։ Ավելի մանրամասն կարելի է ծանոթանալ հղման միջոցով:
[1] Համապատասխան պահանջներն ամրագրված են Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային բանկի խորհրդի 2017 թվականի հուլիսի 28-ի թիվ 136 ««Բանկային ծառայությունների մատուցման և բանկերի, բանկային գործառնությունների առանձին տեսակներ իրականացնող կազմակերպությունների կողմից բանկային ծառայությունների մատուցման գործընթացում առաջացող հաճախորդների դիմումների քննարկման կանոնները հաստատելու մասին»» որոշման մեջ։
[2] Անժամկետ ավանդը՝ ՂՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի համաձայն ժամկետային ավանդ է, որի համար նախատեսված չեն խիստ սահմանափակումներ վաղաժամկետ հետ վերցնելու դեպքում կամ դրանք ընդհանրապես բացակայում են։
