Чаму важна ведаць пра істотныя ўмовы перад падпісаннем дагавора банкаўскага ўкладу або банкаўскага рахунку

На сённяшні дзень абсалютна любы паўналетні грамадзянін можа лёгка адкрыць уклад і (або) рахунак у банку другога ўзроўню. А ў апошнія гады гэты працэс значна спрасціўся дзякуючы развіццю мабільных банкаўскіх праграм і інтэрнэт-банкінгу. У выніку ўсяго за некалькі клікаў і не пакідаючы дома вы становіцеся паўнапраўным кліентам банка. Варта адзначыць, што падпісанне дагавора банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку ў анлайн-рэжыме патрабуе ад укладчыка толькі паставіць «птушачку», што ён азнаёмлены з ім. Аднак у сучасным свеце, дзе час з’яўляецца самым дарагім рэсурсам, многія ўкладчыкі часцяком нават не чытаюць дагавор банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку, упускаючы мноства істотных і сапраўды важных момантаў.

Пры гэтым важна не забываць, што, заключаючы дагавор банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку, вы не толькі папаўняеце кліенцкую базу банка, але і аўтаматычна становіцеся ўдзельнікам грамадзянска-прававых адносін. І прававой формай такіх адносін выступае дагавор банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку. Зыходзячы з мэт дагавора банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку, у кожным выпадку паміж кліентам і банкам пры рэалізацыі грамадзянска-прававых адносін узнікае пэўны набор правоў і абавязкаў.

Памятайце, што, ставячы свой подпіс пад дагаворам банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку, вы аўтаматычна згаджаецеся з кожнай з яго ўмоў.

Да нядаўняга часу дзеючым заканадаўствам не прад’яўляліся асаблівыя патрабаванні да зместу і афармлення дагавора банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку. У выніку не заўсёды фармат дагавора банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку спрыяў палегчанаму ўспрыманню кліентам усіх умоў банка. Інакш кажучы, найбольш важныя ўмовы былі «раскіданы» па ўсім тэксце дагавора. Іншая складанасць заключалася ў неразуменні ўкладчыкамі-фізічнымі асобамі адрозненняў у відах банкаўскіх укладаў і іх умовах, якія ў большай ступені з’яўляюцца фактарамі, якія вызначаюць выбар укладчыка.

Прымаючы пад увагу вышэйсказанае, з мэтай абароны правоў і інтарэсаў укладчыкаў, Фонд у мінулым годзе ініцыяваў прапанову па замацаванні на заканадаўчым узроўні адзіных патрабаванняў для банкаў па раскрыцці ключавой інфармацыі па дагаворах банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку ў таблічнай, зручнай для ўспрымання форме [1]. Дадзеная норма накіравана на ўзмацненне канцэнтрацыі кліента на ключавых умовах банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку і дасягненне ўсвядомленага падыходу пры выбары ўкладу.

Такім чынам, ужо з другога паўгоддзя 2024 года ключавыя ўмовы па дагаворы банкаўскага рахунку і банкаўскага ўкладу будуць сканцэнтраваны ў пачатку дагавора ў таблічнай форме і запатрабуюць пісьмовага пацвярджэння аб азнаямленні кліента з імі да заключэння дагавора банкаўскага ўкладу і (або) банкаўскага рахунку незалежна ад формы заключэння (на паперы/у электронным фармаце).

Якія цяпер ключавыя ўмовы банкі другога ўзроўню павінны абавязкова раскрываць па дагаворах банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку:

1. Від укладу.Ад віду ўкладу напрамую залежаць умовы датэрміновага зняцця, стаўка ўзнагароджання і памер гарантыйнага пакрыцця. Згодна з палажэннямі грамадзянскага заканадаўства, банкаўскія ўклады падраздзяляюцца на чатыры асноўныя віды (уклад да запатрабавання, тэрміновы ўклад, ашчадны ўклад і ўмоўны ўклад). Разам з тым, не варта блытаць від укладу і назву яго ў прадуктовай лінейцы банка. Да прыкладу, у назвах укладаў часта сустракаюцца такія словы, як «тэрміновы», «ашчадны», аднак уклады з такімі назвамі не заўсёды адпавядаюць класіфікацыі па Грамадзянскаму кодэксу РК. У выніку назвы банкаўскіх прадуктаў часцяком не раскрываюць іх асаблівасцей у залежнасці ад віду ўкладу і могуць увесці ў зман укладчыкаў. Такім чынам, выбар на карысць таго ці іншага ўкладу павінен фарміравацца перш за ўсё з мэт, якія вы ставіце перад сабой: захаваць і прымножыць грошы ў доўгатэрміновай перспектыве або ж мець доступ да іх у любы момант.
2. Максімальная сума гарантыйнага пакрыцця па ўкладу(таксама па дагаворы банкаўскага рахунку). Памер гарантыйнага пакрыцця залежыць ад віду і валюты ўкладу. Па дэпазітах у замежнай валюце сума пакрыцця складае 5 млн. тэнге, па дэпазітах у тэнге (за выключэннем ашчадных укладаў у тэнге) – 10 млн. тэнге, па ашчадных укладах у тэнге – 20 млн. тэнге.
3. Працэнтная стаўка ўзнагароджання, умовы выплаты ўзнагароджання па ўкладу.Ад памеру працэнтнай стаўкі па ўкладу залежыць будучая сума накапленняў. Важна памятаць, што памер стаўкі залежыць ад віду і тэрміну ўкладу, наяўнасці опцыі па капіталізацыі працэнтаў і г.д. Так, на ўкладах з капіталізацыяй накапленні растуць хутчэй, паколькі налічэнне працэнтаў у наступных перыядах ужо адбываецца на большую суму з улікам капіталізаваных працэнтаў. Канечную даходнасць укладу з капіталізацыяй выражаюць у гадавой эфектыўнай стаўцы ўзнагароджання, якую лёгка можна параўноўваць па розных дэпазітных прадуктах. Умовы выплаты ўзнагароджання могуць таксама адрознівацца па розных дэпазітных прадуктах. На практыцы выплата ўзнагароджання можа ажыццяўляцца ў канцы тэрміну ўкладу з выплатай асноўнай сумы ўкладу, на авансавай аснове альбо на штомесячнай/штоквартальнай аснове на рахунак або картку кліента асобна ад асноўнай сумы ўкладу.
4. Магчымасць датэрміновага зняцця ўкладу. Умовы датэрміновага зняцця па ўкладу таксама залежаць ад віду ўкладу. Такія віды ўкладаў, як нетэрміновы і ўклад [2] да запатрабавання дапускаюць датэрміновае зняцце ўкладу без істотных страт альбо ўвогуле без абмежаванняў. Іншыя, такія як тэрміновыя і ашчадныя ўклады, маюць даволі сур’ёзныя абмежаванні па зняцці сродкаў з укладу да заканчэння тэрміну дагавора. Да прыкладу, па ашчаднаму ўкладу ўвогуле не дапускаецца частковае зняцце, магчыма толькі поўнае зняцце з датэрміновым закрыццём укладу. Пры гэтым умовы па датэрміновым закрыцці такога ўкладу даволі жорсткія: вы абавязаны паведаміць банку за 30 дзён аб сваім намеры закрыць уклад, пры гэтым вы губляеце практычна ўсё назапашанае ўзнагароджанне. Умовы датэрміновага зняцця ўкладу звычайна прапісаны асобным пунктам. Неабходна памятаць, што вы можаце панесці страты ў выпадку датэрміновага зняцця ўкладу з банка, паколькі банк можа выдаць суму ўкладу без налічанага ўзнагароджання за апошні перыяд альбо з утрыманнем часткі ўзнагароджання.
5. Тэрміны дзеяння дагавора.Тэрміновы і ашчадны ўклад уносяцца на пэўны тэрмін. Укладчык павінен памятаць, калі заканчваецца тэрмін яго дагавора, бо банк не абавязаны паведамляць аб заканчэнні тэрміну банкаўскага дагавора ўкладчыку. Пры гэтым банк можа перавесці вашы зберажэнні на бягучы рахунак або ўклад да запатрабавання, калі вы не забіраеце свае грошы з укладу па заканчэнні тэрміну яго дзеяння. І, адпаведна, працэнты будуць ужо налічвацца не на першапачатковых умовах, а на ўмовах для бягучага рахунку або ўкладу да запатрабавання.
6. Умовы пралангацыі па ўкладу.Часцяком у банках прадугледжана аўтаматычная пралангацыя па ўкладу – гэта прадаўжэнне тэрміну дзеяння дагавора на той жа тэрмін, які быў першапачаткова ўстаноўлены ў дагаворы банкаўскага ўкладу. Пры гэтым пры пралангацыі па ўкладу можа быць зменена стаўка ўзнагароджання ў тым памеры, які дзейнічае ў банку на момант пралангацыі ўкладу. Часцей за ўсё банкі пралангіруюць уклады 2 разы, а затым, пры незапатрабаванні ўкладу, пераводзяць яго на ўклад да запатрабавання. Таму варта загадзя азнаёміцца, якія ўмовы пралангацыі прадугледжаны па вашаму ўкладу.

Акрамя вышэйпаказаных умоў, банкі таксама павінны раскрываць па ўкладу/рахунку наступную інфармацыю: назву банкаўскага прадукту, валюту ўкладу/рахунку, мінімальную суму ўкладу/незніжальны астатак, магчымасць папаўнення ўкладу, камісію за абслугоўванне банкаўскага рахунку і іншыя ключавыя ўмовы на меркаванне банка.

Улічваючы, што вышэйпаказаныя патрабаванні па раскрыцці інфармацыі па дагаворах банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку ўступаюць у сілу з 7 жніўня 2024 года, рэкамендуем укладчыкам максімальна ўважліва вывучаць усе ўмовы заключаемага дагавора.

Варта памятаць, што ўкараненне таблічнай формы па ключавых умовах банкаўскага ўкладу і банкаўскага рахунку не адмяняе права кліента на атрыманне ад Банка дадатковай інфармацыі, якая датычыцца ўмоў банкаўскага ўкладу або банкаўскага рахунку.

Нагадваем, што зараз вы ўжо можаце даведацца асобныя ключавыя ўмовы банкаўскага прадукту (від, валюта, умовы датэрміновага зняцця сродкаў і максімальная сума гарантыі). Такая інфармацыя адлюстроўваецца банкамі ў асобным дакуменце, які падпісваецца кліентам пры заключэнні дагавора банкаўскага рахунку/укладу (анлайн – праз мабільную праграму/сайт банка, пісьмова – у яго аддзяленнях). Падрабязней можна азнаёміцца тут.

[1] Адпаведныя патрабаванні замацаваны ў Пастанове Праўлення Нацыянальнага Банка Рэспублікі Казахстан ад 28 ліпеня 2017 года № 136 «Аб зацвярджэнні Правіл прадастаўлення банкаўскіх паслуг і разгляду банкамі, арганізацыямі, якія ажыццяўляюць асобныя віды банкаўскіх аперацый, зваротаў кліентаў, якія ўзнікаюць у працэсе прадастаўлення банкаўскіх паслуг»

[2] Нетэрміновы ўклад – тэрміновы ўклад згодна з Грамадзянскім кодэксам РК, па якому не прадугледжаны строгія абмежаванні за датэрміновае зняцце альбо адсутнічаюць зусім.